De Voetbalpaleizen van Sint-Petersburg

Het Petrovsky-eiland, tempel tussen verleden en toekomst van Zenit Sint Petersburg. 

Op een eiland in de Neva, ligt het verleden van Zenit. Het recente verleden waarin de club de concurrentie met Moskou aanging en uitgroeide tot de grootste club van het land. Daar in het Petrovskystadion behaalde Zenit zijn grootste successen. Sinds 2017 is de club gehuisvest in de gloednieuwe Krestovskystadion dat gebouwd is op de restanten van het oude Kirovstadion.

De Wereldbeker 2018. Sint Petersburg. Samen met de veiligheidsverantwoordelijke van de Rode Duivels reis ik enkele uren voor spelersgroep vanuit Moskou naar Sint-Petersburg om er tijdig de organisatiemeeting van de halve finalewedstrijd tegen Frankrijk bij te wonen. De taxi voert ons van de luchthaven Poelkovo ten Zuiden van de stad over de imposante Vantovyy brug naar het centrum. Hier mondt de Neva uit in de golf van Helsinki. Schepen op weg naar Finland, Estland, Litouwen en Zweden, varen onder ons door. De zon is op deze vroege ochtend nog niet helemaal doorgebroken. De grijze wolken boven de stad lossen langzaam op. Enkel de hardnekkigste zullen ons de rest van de dag gezelschap houden.

De stad, een schatkamer aan kunst en architectuur uit het Tsaarregime is ook een verzameling van maar liefst 42 grote en kleine eilanden waartussen de Neva rivier en enkele van zijn zijarmen kronkelen. Zij hebben de stad in stukken gescheurd.We rijden op de rand van het Vasileoskosvky district en zien aan de overkant van het water het immense Zenit stadium opduiken. Als een neergedaald ruimteschip. Het is een vaak gebruikte term voor de ‘domes’ van de 21^e eeuw maar als het op een stadion acht van toepassing is, dan wel hier.

Enkele kilometers verder op de andere oever kan je niet naast de immense verlichtingspylonen van het Petrovsky stadion kijken, de vroegere thuishaven van Zenit. Een prachtig Russisch bouwwerk in pure Stalinbarok met 21.400 plaatsen. Een okerkleurig ovaal met een zuilengalerij aan de buitenkant. Het stadion dateert van 1925, werd in de Tweede Wereldoorlog compleet verwoest, in 1957 heropgebouwd maar pas in 1961 volledig voltooid. Het stadion is helemaal omgeven door water. En enkel bereikbaar via een brug over Zdahnovka, een bijrivier van de Neva.

Vanuit de taxi neem ik snel wat foto’s en die blijken, de omstandigheden van de rit in acht genomen, nog gelukt ook. Ik moet terugdenken aan die avond van 1 december 2010 toen ik hier commentaar gaf bij Zenit-Anderlecht in de groepsfase van de Europaleague. Beelden van een dichtgevroren Neva spelen zich zich opnieuw voor mij af. Even lijkt zelfs ook de koude van die avond mij plots opnieuw te overvallen.

Het is veertien graden onder nul. Mogelijk nog veel kouder. Maar wanneer een UEFA official de thermometer een poos voor de aftrap in het veld steekt, blijft die staan op -14. Bij nóg kouder weer mag er niet gevoetbald worden. Met de gevoelstemperatuur van -22 graden wordt geen rekening gehouden. Zelfs de pc’s van de meegereisde journalisten zijn niet bestand tegen de koude. Enkele onder hen volgen het voorbeeld van hun Russische collega’s en kijken naar de wedstrijd op tv in de perszaal. Om mij te wapenen tegen de koude heb ik gloednieuw thermisch ondergoed aangetrokken. Van kop tot teen. Ik zal geen kou lijden in de dit open ovaal.

Maar als ik mijn commentaarpositie opzoek, blijkt die zich in een gesloten ruimte achter glas te bevinden. Met de verwarming op het maximum. Nooit heb ik zo gezweet als die avond bij -14.

Het stadion zit zowat halfvol. Wie komt er nu met zo’n weer buiten? Van achter het glas zie ik hoe enkele Russische fans in ontbloot bovenlijf de koude trotseren. Zelfmoordcommando’s. Of zijn er enkele liters wodka aan voorafgegaan? Wat een tegenstelling met de dug-out waar iedereen moonboots draagt en onherkenbaar ingeduffeld zit. Ook in de onoverdekte en onverwarmde tribune is het rillen. Michel Verschueren heeft voor de gelegenheid een berenmuts opgezet.

De veldverwarming doet haar werk. Misschien wordt het toch nog een goede wedstrijd. De Russen zijn technisch sterker. Na amper twaalf minuten brengt Ionov de 13.900 aanwezige toeschouwers een eerste keer aan het juichen. Anderlecht blijkt geen partij voor dit Zenit. Romelu Lukaku, wiens kapsel van de kou wit uitslaat, zit in de achterzak van een meer dan voortreffelijke Nicolas Lombaerts. Het wordt 2-0. Anderlecht is nu uitgeteld. In het slot wordt het nog 3-1. Maar 3-1. Met dank aan doelman Silvio die een grotere nederlaag voorkwam. Hij krijgt meer werk op te knappen dan zijn overbuur maar had het nog nooit zo koud. Deze temperaturen zijn voor een doelman dubbel vervelend. Bij het eindsignaal is iedereen blij dat hij of zij weer naar binnen kan.

Zenit is dan een topclub in Rusland en een vaste waarde in het Europese voetbal. Niet in evenredigheid met de accommodaties maar met het WK van 2018 in zicht oogt ook de toekomst van wat intussen de grootste club van het land is, fraai.

Op 17 mei 2017 speelt het zijn laatste wedstrijd in Petrovsky. Het had al twee wedstrijden in zijn nieuwe gespeeld -de eerste tegen Ural Yekaterinenburg voor amper 2000 man- maar wil er de grasmat nog even sparen.  18000 toeschouwers nemen met een 1-0 zege tegen Krasnodar afscheid van het Petrovskystadion. Toch blijft het niet verweesd achter. Sinds 2000 speelt ook amateurclub Dynamo Sint Petersburg er zijn thuiswedstrijden.

Terug naar Krestovsky

Voor Zenit betekende de intrek in de nieuwe Gazpromarena een terugkeer naar het Krestovsky-eiland waar het tussen 1950 en 1992 in het immense maar inmiddels afgebroken Kirov stadion speelde. Op 30 juli 1950 werd het stadion ingehuldigd met de derby tussen Zenit en Dynamo. Voor honderdduizend toeschouwers eindigde de wedstrijd op 1-1. Voor de competitiewedstrijd tegen CSKA Moskou een jaar later werd een recordopkomst van 110.000 toeschouwers genoteerd. Het Kirovstadion werd vooral in de zomer gebruikt. Tot in de jaren dertig was dit eiland een moeras in de monding van de Neva. Wanneer de zeespiegel in de Finse golf steeg, was het stadion dat op het uiterst westelijke punt van het eiland lag, gewoon onbereikbaar. Vanwege zijn noordelijke ligging werd het vaak ingesloten door een ijsvlakte of een dikke laag sneeuw. Doorgaans was het slechts van half juni tot oktober bespeelbaar waardoor Zenit moest uitwijken naar een indoorarena waar op kunstgras werd gespeeld. Die tijden zijn voorbij. In 2006 werd het Kirovstadion dat al een tijd in onbruik was, afgebroken.

Voor de eerste wedstrijd in het nieuwe stadion op Krestovsky loopt het niet meteen storm. De komst van Rubin Kazan lokt ‘slechts’ 38.000 toeschouwers. Zenit  opent wel in stijl en buigt na de rust een 0-1 achterstand om in een 2-1 zege. Het verlossende doelpunt valt in de toegevoegde tijd. Twee weken later voor  de klassieker tegen Spartak Moskou is Zenit pas echt op dreef. 5-1 wordt het. De 53000 aanwezigen genieten van het zinderende spektakel. Iedereen is in de wolken over nieuwe arena. De fans zorgen er al voor de aankomst voor een warm welkom. Op een filmpje van Zenit-tv is te zien hoe honderden fans met brandende toortsen een erehaag vormen voor de spelersbus in de laatste rechte lijn naar het stadion. In het stadion zelf zorgen de ultra’s voor een heerlijk audiovisueel schouwspel.

Maar er is ook een keerzijde. De voorbije jaren is de reputatie van de Zenit fans vanwege hun racistische uitlatingen er danig op achteruit gegaan. Het ging  zelfs zo ver dat een bepaalde supportersgroep een open brief richtte aan het  clubbestuur met de vraag geen zwarte of homoseksuele spelers meer aan te trekken. Als argument voerde de groep aan dat ze zich bekommerden om de sterke identiteit van hun stad en hun club. Sociologen wijten dit aan het lange internationale isolement van het land en dat de Russen daardoor inzake racisme nu even ver staan als het verenigd Koninkrijk veertig jaar geleden toen er daar nog met bananenschillen naar zwarte spelers werd gegooid. Het zal er de eerstkomende jaren niet opgelost raken. Het zit er genetisch en geografisch ingebakken. “Wij zijn helemaal niet racistisch” zeggen de fans. “Geografisch liggen wij echter zo ver van Afrika dat wij met die mensen geen binding of voeling hebben. Hetzelfde geldt voor Zuid-Amerika. Vreemd voor inwoners van een stad die zich graag als venster op Europa presenteert. Zouden zij weten dat hun bekendste inwoner, dichter Aleksander Poesjkin, afstamt van een zwarte overgrootvader?

Stadion van de 22^e eeuw

Op het WK In Rusland hebben we zelf althans niks van racisme jegens onze spelers of tegenstanders gemerkt. Bij onze aankomst in het stadion is iedereen diep onder de indruk van het bouwwerk. Dit is zonder twijfel het meest indrukwekkende stadion van het WK. Dit ‘Spaceship-ontwerp’ van de Japanse architect Kisho Kurakaw is een grotere versie van zijn Toyota Stadium in Toyota City, Japan. Kostprijs: 600 miljoen euro. Het lijkt of de 22^e eeuw al is aangebroken.

Onze wagen duikt de catacomben in en stopt uit bij de deur die naar de kleedkamer leidt.  Alles hier is groot, ver van elkaar en complex. Ook voor je op de perstribune zit moet je door een wirwar aan deuren, gangen, liften en trappen. Maar van daarboven is het uitzicht fenomenaal. Twee dikke ringen met lichtblauwe zitjes. Als ik omhoog kijk, merk ik een ingenieus systeem  van stalen balken, buizen en pijlers waarop het dak rust. Dit zal wel standhouden.

Een uur of wat later zit dit kolossale Krestovsky stadion met 64.286 toeschouwers tjokvol. Er blijken zelfs extra tribunes opgetrokken in de overgebleven vrije ruimtes. Vanuit de perstribune hierboven zien we hoe de Rode Duivels tegen onze zuiderburen een uitstekende start nemen. Eden Hazard flitst enkele keren in het eerste halfuur en we zien ook hoe Hugo Lloris een bal uit de draai van Toby Alderweireld even sierlijk als vakkundig onschadelijk maakt. We hadden minstens 1-0 moeten voorstaan is het gevoel bij m’n collega’s naast mij op de persbanken. Maar we rusten bij 0-0.

In mijn onmiddellijke omgeving heerst twijfel. Dit wordt een bijzonder zware dobber al is met deze 0-0 alles nog mogelijk. We zetten ons schrap als beide ploegen zich opmaken voor de tweede helft.  Zes minuten later zitten we echter in zak en as. Corner Frankrijk, Umititi wint een kopduel van Fellaini en Thibaut Courtois heeft geen kans. Frankrijk staat voor. De hoop op een stunt, op een wereldtitel, op een gouden medaille en op een land in extase slinkt met de minuut. Er wordt door de Fransen nadien amper nog gevoetbald. Al doen de Rode Duivels er werkelijk alles aan. Dit leep, krachtig, snel, uitgekookt en technisch sterk Frankrijk wordt de nieuwe wereldkampioen. Daar is zowat iedereen het over eens. Ruim twee en een half uur later lijk ik door het raampje van de bus op weg terug naar de luchthaven naar de ondergaande zon boven de Nevabrug. Een prachtig tafereel waarbij de contouren van het stadion zich scherp aftekenen tegen de avondgloed. “Goodbye Leningrad” zong Billy Joël. We zullen hier nog vaak terugkeren.